|
Dört büyük imparatorluğu (Rusya, Almanya, Avusturya-Macaristan ve Osmanlı) tarihe gömen, 949 milyon nüfusa sahip 22 ülkenin 68 milyon askerinin savaştığı, 9.911.000 askerin yaşamını yitirdiği, 7.750.000 askerin kaybolduğu ya da tutsak edildiği “Büyük Savaş”, I. Dünya Savaşı, “Büyük Güçlerin” (İngiltere, Rusya, Fransa ve Almanya’nın) dünyayı yeniden bölüşmek için başlattıkları savaş olmuştur.
I. Dünya Savaşı, resmen Temmuz 1914’de Alman İmparatorluğu ile ittifak içinde olan Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun 28 Temmuz 1914’te Belgrad’ı bombalamasıyla başlamıştır. Ancak savaşın gerçek nedeni, eski sömürge imparatorluğu olan, bu yolla dünya pazarlarını kontrol altında tutan İngiltere (ve Fransa) karşısında yeni gelişen ve büyüyen, bu nedenle yeni pazarlara ihtiyaç duyan Alman İmparatorluğu’nun dünyanın yeniden bölüşülmesini talep etmesidir. Dünya pazarları için İngiltere ile Almanya arasındaki kıyasıya süren ekonomik rekabet 1914 yılında askeri plana yansımıştır.
Savaşta, bir tarafta Britanya Krallığı, Fransa Cumhuriyeti ve Çarlık Rusyası’nın oluşturduğu Üçlü İtilaf devletleri, diğer tarafta ise Alman İmparatorluğu, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ve Osmanlı İmparatorluğu’nun oluşturduğu Üçlü İttifak devletleri yer almıştır.
I. Dünya Savaşı neredeyse tüm insanları doğrudan ya da dolaylı bir şekilde etkileyen ilk topyekün savaştır. İlklerin savaşı olan bu savaşta ilk kez savaş alanlarında tanklar, denizaltılar ve uçaklar kullanıldı ve kimyasal saldırılar yapıldı. Siviller ilk kez savaşın asli bir unsuru haline geldi. Bilhassa kadınlar, erkeklerin yokluğunda hem onlara cephe gerisinden destek vererek hem de üretimi sırtlanarak önemli bir rol oynamıştır. Ancak savaş sonuçlandığında altı milyondan fazla sivil yaşamını kaybetmiştir.
GARP CEPHESİ
Savaşın en kanlı ve en anlamsız sahnesi, Almanya’nın Fransa’ya saldırmasıyla başlayan, 3 Ağustos 1914-11 Kasım 1918 arasında, dört yıl, üç ay ve bir hafta süren “Garp Cephesi”nde gerçekleşmiştir. Dört yıl boyunca “Garp Cephesi”nde İngiliz, Fransız, Amerikan ve onların sömürgelerden gelen askerleri ile Alman askerleri kıyasıya savaşmışlar, ancak her iki tarafta diğerinin üzerinde hiçbir üstünlüğe sahip olamamıştır. “Garp Cephesi”nde İngiltere ve müttefikleri 3 milyon altı yüz bin askerini kaybederken, Almanya’nın kaybı 3 milyon dört yüz bin olmuştur. Sadece 1916 yılında on ay süren Verdun muharebesinde, toplam 2 milyon 400 bin asker savaşmış, 377.000 Fransız ve 337.000 Alman olmak üzere 714.000 asker yaşamını yitirmiştir. Tüm bu kayıplara rağmen taraflar muharebe öncesindeki mevzilerinin ötesine geçememiştir.
ŞARK CEPHESİ/ÇANAKALE
Osmanlı ordusu ile İtilaf orduları arasındaki doğrudan savaş, 10 ay süren (18 Mart 1915-9 Ocak 1916) Çanakkale’de gerçekleşmiştir. 315 bin Osmanlı ordusuna karşı 560 bin kişilik İtilaf ordusu, İstanbul’u ele geçirmek ve Çarlık Rusyası ile bağlantı kurmak için Çanakkale Boğazı’nı geçmeye çalıştılar. 18 Martta gerçekleşen deniz harekatının başarısız olması üzerine, 24 Nisan şafak vakti Gelibolu’ya çıkarma yapıldı. Osmanlı Ordusu’nu Alman Liman von Sanders yönetirken, İtilaf ordularının en büyük savaş gücü Avustralyalı askerlerdi. 9 ay süren kara harekatında 57 bin Osmanlı askeri ve 44 bin İtilaf orduları askeri yaşamını yitirdi.
SONUÇ
Dünyanın yeniden bölüşülmesi uğruna başlayan ve süren savaşta yüz milyonlarca insan yaşadıkları yerleri terk etmek zorunda kalmış ve açlık-sefalet içinde oradan oraya sürüklenmişlerdir. Savaşın uzaması halk kitlelerinin yaşamını daha da zorlaştırmaktan başka bir sonuç vermemiştir. Bu zor koşullar altında Rus işçileri Şubat 1917’de Çarlığa karşı ayaklanarak iktidarı ele geçirdiler. Şubat Devrimi’nin ardından gelen Ekim 1917 Devrimi’yle birlikte Rusya savaştan çekildi.
Rusya devrimi ve Rusya’nın savaştan çekilmesi güçler dengesini değiştirmişse de, uzayan savaşta her iki tarafta büyük güç kaybına uğradıklarından değişiklik savaşın rotasında etkili olmamışsa da, savaşın acılarını çeken ülkelerdeki halkın Rusya örneğini izlemesinden korkan “Büyük Güçler”, özellikle de iç savaşla yüz yüze olan Almanya 11 Kasım 1918’de Rethondes Ateşkes Antlaşması’nı imzalayarak I. Dünya Savaşı’nı resmen sona erdirmişlerdir.
I. Dünya Savaşının en önemli sonucu, dört büyük imparatorluğun, Alman İmparatorluğu, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, Rusya İmparatorluğu ve Osmanlı İmparatorluğu’nun tarihten silinmesi ve böylece “İmparatorluk Çağı”nın sona ermesidir. Diğer önemli bir sonucu ise, Rusya’daki Ekim 1917 Devrimi’yle birlikte sömürgeci güçlerin dışında ikinci bir dünyanın ortaya çıkmasıdır.
|
İtilaf Devletleri |
|
Fransa Cumhuriyeti |
8.660.000 |
|
Rusya İmparatorluğu |
12.000.000 |
|
Birleşik Krallık |
8.841.541 |
|
İtalyan Krallığı |
5.093.140 |
|
ABD |
4.743.826 |
|
Romanya Krallığı |
1.234.000 |
|
Japonya İmparatorluğu |
800.000 |
|
Sırbistan Krallığı |
707.343 |
|
Belçika Krallığı |
380.000 |
|
Yunanistan Krallığı |
250.000 |
|
Portekiz |
200.000 |
|
Karadağ Krallığı |
50.000 |
|
Toplam Asker Sayısı: |
42.959.850 |
|
Hayatını Kaybeden Asker: |
5.525.000 |
|
Yaralı Asker: |
12.831.500 |
|
Kayıp Asker: |
4.121.000 |
|
Toplam |
22.477.500 |
|
İttifak Devletleri |
|
Alman İmparatorluğu |
13.250.000 |
|
Avusturya-Macaristan İmp. |
7.800.000 |
|
Osmanlı İmparatorluğu |
2.998.321 |
|
Bulgaristan Krallığı |
1.200.000 |
|
Toplam Asker Sayısı: |
25.248.321 |
|
Hayatını Kaybeden Asker: |
4.386.000 |
|
Yaralı Asker: |
8.388.000 |
|
Kayıp Asker: |
3.629.00 |
|
Toplam |
16.403.000 |
Propaganda Afişleri
|
